W 2020 r. urzędy skarbowe przeprowadziły o prawie jedną czwartą kontroli mniej niż rok wcześniej. Istotnie zmniejszyła się również ilość kontroli celno-skarbowych. Z pewnością wpływ na powyższe zmiany miała pandemia koronawirusa, trzeba mieć jednak na uwadze wzrost efektywności działań analityczno-informatycznych i kontrolnych w urzędach. Coraz częściej typowanie do kontroli opiera się na analizie ryzyka, do której wykorzystywane są zaawansowane narzędzia analityczne, ponadto kontrole podatkowe często zastępowane są czynnościami sprawdzającymi.
Przykładem idealnego narzędzia do weryfikacji nieprawidłowości jest informacja o cenach transferowych, czyli deklaracja TPR, która stanowi zbiór informacji o transakcjach zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi oraz przez podatników z podmiotami z tzw. rajów podatkowych. Zgodnie z informacjami Ministerstwa Finansów celem sprawozdawczości TPR jest pozyskanie przez administrację podatkową wybranych informacji dla potrzeb analizy ryzyka zaniżenia dochodu do opodatkowania w zakresie cen transferowych oraz innych analiz ekonomicznych lub statystycznych.
W praktyce podmioty powiązane informują Szefa KAS o wszystkich istotnych transakcjach zawieranych z podmiotami powiązanymi i „podmiotami rajowymi” wraz z podaniem ich wartości. Przekazują również dane wskaźnikowe obrazującą sytuację finansową podmiotu. W ramach formularza TPR udostępnia się także informacje dotyczące metod, na podstawie których weryfikowana jest cena transferowa oraz sporządzonych analiz porównawczych (ewentualnie analiz zgodności), w tym źródła danych porównawczych oraz rodzaj dokonanego porównania. Ponadto w znowelizowanym formularzu, który należy złożyć za rok 2020, przewidziano aż 13 kategorii transakcji związanych z restrukturyzacją (m.in: połączenia, podziały i przejęcia, wymiany udziałów, transfery wartości niematerialnych i prawnych, aporty przedsiębiorstwa itp.).
Według wstępnych danych Ministerstwa Finansów na 30.06.2021 r. za 2019 r. złożono 16188 deklaracji TPR dla osób prawnych oraz 1675 dla osób fizycznych. Transakcje finansowe stanowią ponad 40% liczby zaraportowanych transakcji ogółem. Z kolei transakcji związanych z produkcją było 11%, a odsetek dotyczących dystrybucji wynosi 6%. Poza transakcjami krajowymi, realizowanymi między polskim podmiotami powiązanymi, transakcje o najwyższej łącznej wartości wykazano ze Szwajcarią oraz z Niemcami. Jeśli chodzi o transakcje z rajami podatkowymi to większość z nich to transakcje z podmiotami z Panamy i Hongkongu[1].
Na podstawie powyższych danych organ podatkowy jest w stanie wytypować podmioty, które swoimi wynikami „odbiegają od normy”, ewentualnie realizuje transakcje kontrolowane, które mogą powodować ryzyko zaniżenia dochodu do opodatkowania. Na etapie typowania podmiotu do kontroli organom podatkowym nie jest potrzeba dokumentacja podatkowa, na podstawie której składany jest formularz TPR. Dokumentacje podatkowe wraz z analizami cen transferowych weryfikowane są na późniejszym etapie, już podczas samej kontroli podatkowej.
Biorąc pod uwagę dane Ministerstwa Finansów należy podkreślić, że pomimo spadku liczby kontroli podatkowych ogółem, wzrosła ilość kontroli z zakresu cen transferowych. W 2020 urzędy skarbowe przeprowadziły 382 kontroli w zakresie cen transferowych, a rok wcześniej takich kontroli było tylko 193. Trzeba jednak stwierdzić, że fiskus jest mniej skuteczny gdyż doszacowanie dochodu na jedną kontrolę wynosiło średnio 8 048 455 zł w 2019 r., natomiast w roku 2020 było to średnio 3 468 539 zł. Słabsza efektywność administracji skarbowej może wynikać również z lepszego przygotowania podmiotów do kontroli, w tym jakości dokumentacji podatkowych oraz analiz cen transferowych.
Należy mieć na uwadze, że do końca 2021 podmioty powiązane będą składać znowelizowany formularz, który z jednej strony jest jeszcze bardziej szczegółowy, ale z drugiej zawiera pewne uproszczenia i zmiany porządkowe, które powinny wyeliminować niektóre wątpliwości i problemy praktyczne, które pojawiały się w roku poprzednim.
[1] źródło: Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych (lipiec 2021 r.)
Michał Serafin, UHY ECA
UHY ECA jest partnerem Klubu Dyrektorów Finansowych “Dialog”
____________________
Ostatnie tegoroczne spotkanie na temat ekontroli odbędzie się we Wrocławiu 26.11 Tutaj jest więcej informacji i możliwość zarejestrowania obecności https://businessdialog.pl/wydarzenia/cyfrowyfiskus-26112021